Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD Başkanı Trump, Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ve Suriye Cumhurbaşkanı Şara ile çevrim içi toplantıda bir araya gelmesi İsrail’i ayağa kaldırdı. İsrail basını 4’lü zirveyi manşetlerine taşırken Türkiye’nin arabuluculuğu ile Suriye’nin yeniden uluslararası topluma kazandırıldığını yazdı ve “İsrail, yeni Orta Doğu masasındaki yerini kaybetti” yorumları yapıldı.
ABD Başkanı Donald Trump ile Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’da görüştü. Trump ve Şara’nın bir araya gelmesi, Suriye ve ABD arasında son 25 yılda gerçekleşen ilk üst düzey temas oldu. Toplantıya Cumhurbaşkanı Erdoğan da telekonferans yoluyla katıldı.
Dünya basını, liderlerin görüşmesini manşetlerine taşıyarak, Trump’ın yaptırımları kaldırma kararının Orta Doğu için bir “dönüm noktası” olduğunu kaydetti. Dış basın, Tel Aviv’in görüşmeden rahatsız olduğunu belirtirken, İsrail medyasında Trump’ın “Türkiye’yi tercih ettiği” yorumları yapıldı. Haberlerde, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun yaptırımların kaldırılmaması için çaba sarf ettiği ancak başarısız olduğu öne sürüldü.
“TRUMP TÜRKİYE’Yİ TERCİH ETTİ”
İsrailli Maariv gazetesine konuşan uzmanlar son yaşanan gelişmelerin ABD’nin İsrail ile ilişkilerinde köklü bir değişimi yansıttığını belirtti. Hayfa Üniversitesi Ortadoğu uzmanı Prof. Amaziah Baram gazeteye yaptığı açıklamada İsrail açısından birçok olumsuz durum olduğunu vurgulayarak “Trump, İsrail Başbakanı’nın tutumuna aykırı olarak Şara ile görüştü. Kendi ağzıyla İsrail’in değil Türkiye’nin görüşünü tercih ettiğini söyledi. Bu sadece Suriye meselesi ile ilgili değil, Türkiye’nin İsrail’in önünde tutulması çok büyük bir sorun. Bu, hangi hükümet olursa olsun olağandışı tehlikeli bir durum” dedi.
“ORTA DOĞU MASASINDAKİ YERİMİZİ KAYBETTİK”
İsraelhayom gazetesi ise Türkiye’nin arabuluculuğu ile Suriye’nin yeniden uluslararası topluma kazandırıldığını yazdı ve ‘İsrail, yeni Orta Doğu masasındaki yerini böyle kaybetti’ başlıklı haberinde şu ifadeleri kullandı;
“Dünkü görüşme şu anda Orta Doğu’nun en güçlü iki aktörü olan Suudi Arabistan ve Türkiye’nin arabuluculuğunda gerçekleşti. Bu iki ülke, bölgesel satranç tahtasındaki taşları hareket ettiren güçler konumunda. İsrail ise adeta sınıfın WhatsApp grubundan çıkarıldığını öğrenen bir çocuk gibi kenarda kaldı. Herkes Riyad’daki partiye davet edildi, ama biz dışarıda bırakıldık; Orta Doğu sahnesindeki hakkında bilgi toplamaya çalışıyor, ancak hiçbir şekilde etki edemiyoruz.”
“SURİYE İÇİN DÖNÜM NOKTASI”
PBS’in haberinde, ABD Başkanı Trump’ın Suriye’nin yeni lideriyle gerçekleştirdiği görüşme, uzun süredir savaşla mücadele eden ülke için potansiyel bir dönüm noktası olarak değerlendirildi. PBS analistleri, Trump’ın Orta Doğu turu kapsamında duyurduğu yaptırımların kaldırılması kararını ve Şara ile yaptığı görüşmeyi, bölgede yeni bir dönemin habercisi olarak yorumladı.
PBS’e konuşan uzmanlar, Netanyahu hükümetinin, korkunç bir savaştan yeni çıkmış Suriye’yi keyfi olarak bombaladığını ve ABD’nin yaptırımları sürdürmesini talep ettiğini belirtti. Trmp’ın bu tutumu kabul etmediğini vurgulayan PBS analistleri, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun devam eden savaş sayesinde yargılanmaktan kaçabildiğini de bildirerek, Tel Aviv’in ABD politikalarını etkilemeye çalıştığına dikkat çekti. Öte yandan, haberde yeni Suriye hükümetinin halihazırda DAEŞ’e karşı operasyonlar yürüttüğü de ifade edildi.
“ORTA DOĞU’NUN JEOPOLİTİĞİNİ DEĞİŞTİRECEK”
NDTV’nin bildirdiğine göre, diplomatik çevreler, Şara-Trump görüşmesinin Orta Doğu’daki güç dengelerini önemli ölçüde değiştirebilecek nitelikte olduğunu vurguladı. Habere göre, Beyaz Saray yetkilileri, yaptırımların kaldırılması kararının bölgede yeni bir iş birliği döneminin başlangıcı olabileceğini ifade etti.
Haberde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Trump ve Şara arasındaki görüşme sırasında telefonla görüşmelere katıldığı belirtildi. NDTV, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın görüşmelere katılmasını, Trump-Şara zirvesinin önemini artıran bir gelişme olarak yorumladı. Öte yandan NDTV, İsrail hükümetinin ABD’nin Şara yönetimini tanıma kararına temkinli yaklaştığına da dikkat çekti. Tel Aviv yönetiminin, Şara ile yakınlaşma konusunda Washington’ı uyardığı kaydedildi.
“ŞARA YÖNETİMİ ORTA DOĞU GÜVENLİĞİNİDE KRİTİK ROL OYNAYABİLİR”
Beyaz Saray’dan Trump’ın Şara ile gerçekleştirdiği görüşmeye ilişkin yapılan açıklamada, ABD’nin Suriye’den terörle mücadele çabalarına destek vermesinin istendiği belirtildi. NBC, Şara yönetiminin DAEŞ ile mücadele konusunda ABD ile iş birliği sözü verdiğini kaydetti. NBC’ye göre yeni Suriye hükümeti, bölgesel güvenlikte önemli bir rol oynayabilir.
Demokrasileri Savunma Vakfı’nın yönetici direktörü Jonathan Schanzer, Şara yönetiminin Suriye’yi istikrara kavuşturması halinde bölgesel güvenliğe katkı sağlayabileceğini belirtti. Schanzer, “Şara yönetiminin başarısız olması durumunda bölgede yeni bir radikal oluşumun önü açılabilir” dedi.
NBC’nin haberinde, Suudi Arabistan, Suriye’nin uluslararası kuruluşlara olan borçlarını sileceklerini söylerken, Katar da ülkedeki memurların maaşlarını ödeme sözü verdiği bilgisi de paylaşıldı.
ABD’NİN SURİYE’YE YÖNELİK YAPTIRIMLARI NELER?
ABD’nin Suriye’ye yönelik uyguladığı yaptırımlar üç ana başlıkta toplanıyor. İlk yaptırım 1979 yılında, Suriye’nin Lübnan iç savaşına müdahalesi ve silahlı grupları desteklemesi gerekçesiyle “terörizmi destekleyen devlet” olarak tanımlanmasıyla başladı. Bu statü, ülkenin Hizbullah ile kurduğu güçlü bağlarla daha da pekişti.
2003 yılında dönemin ABD Başkanı George W. Bush tarafından imzalanan Suriye Hesap Verebilirlik Yasası, yaptırımların kapsamını genişletti. Bu yasa; Suriye’nin terör gruplarına verdiği destek, Lübnan’daki askeri varlığı, kitle imha silahları geliştirme iddiaları, petrol kaçakçılığı ve Irak’taki silahlı gruplara yardım ettiği yönündeki suçlamaları temel aldı.
2019 yılında ise Başkan Donald Trump döneminde Sezar Suriye Sivil Koruma Yasası yürürlüğe girdi. Bu yasa, Suriye iç savaşı sırasında insanlık suçları işlediği iddia edilen askeri personel ve yetkililere yönelik yaptırımlar öngörüyordu. Yasanın ismi, 2011-2013 yılları arasında Suriye’deki işkence mağdurlarının fotoğraflarını çekerek belgeleyen ve bu görüntüleri ülke dışına çıkaran bir fotoğrafçının kod adından geliyor. Söz konusu görüntüler, Suriye hükümetinin muhaliflere yönelik baskı politikalarının boyutunu gözler önüne sermişti.
YAPTIRIMLARIN KALKMASI NELERİ DEĞİŞTİRECEK?
Ekonomistler, ABD’nin Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldırılmasının ülke ekonomisi üzerinde önemli etkiler yaratabileceğini belirtti. Kararın açıklandığı gün Suriye para biriminde yaşanan yüzde 60’lık değer artışı, bu durumun ilk somut göstergesi olarak görüldü.
Associated Press’e (AP)konuşan Mercy Corps Suriye Ülke Direktörü Mathieu Rouquette, bu gelişmeyi “13 yılı aşkın süredir ekonomik zorluklarla mücadele eden Suriyeliler için dönüm noktası olabilecek bir adım” olarak değerlendirdi. Ekonomik iyileşme ve yeniden yapılanma sürecinin başlaması halinde, birçok Suriyeli mültecinin ülkelerine dönüş yapabileceği öngörülüyor. Lübnanlı ekonomist Mounis Younes ise “İstikrarın sağlanması ve reformların hayata geçirilmesi durumunda Suriyeli mültecilerin kitlesel dönüşlerini gözlemleyebiliriz” açıklamasını yaptı.
Ekonomi uzmanları, yaptırımların kaldırılmasının etkilerinin tam olarak görülmesinin zaman alacağını ifade etti. Ancak üç farklı yaptırım rejiminin birden hafifletilmesi, Suriye vatandaşlarının günlük yaşamında önemli değişikliklere yol açabilir. Bu durum, bankaların uluslararası finans sistemine yeniden entegre olmasına ve sanayi kuruluşlarının yedek parça temin edebilmesine olanak sağlayabilir.
News
